Önceleri Ötüken’de (bugünkü Moğolistan), daha sonra Uluğ Türkistan denilen Orta Asya’nın değişik bölgelerinde devletler kuran Uygurlar bugün Doğu Türkistan’da yaşamaktadır. Uygur adının aslı tam olarak bilinmemektedir. Kâşgarlı Mahmud’un bu adla ilgili verdiği bilgi daha çok halk etimolojisine dayanır. Uygurlar’dan bahseden Çin kaynakları onları Hunlar’ın soyundan kabul eder ve Huiho (uçan şahin) adıyla kaydeder
Uygur Kağanlığı Hakanları
Uygur Kağanlığı hakanları
Kutlug Bilge Kül Kağan
Kutlug Bilge Kül Kağan Kutluk Bilge Kül Kağan 744’te Uygur Kağanlığı’nı kuran devlet adamıdır. O Uygur Kağanlığı’nı 744’ten 747’ye kadar yönetmiştir. Uygurları oluşturan dokuz boydan, hükümdar ailesinin mensup olduğu Yaglakar uruğundandır. Bilge Kağan, Göktürk Devleti’nin en güçlü hükümdarı olarak Türk tarihine adını, altın harflerle yazdırmıştır. Bilge Kül Kağan’ın adı Karabalgasun Yazıtı’nın Çince metninde Kutlug Boyla […]
Bayan Çor Kağan
Bayan Çor Kağan Bayan Çor Kağan’m devri her bakımdan Uygur Devleti’nin geliştiği sağlam temellere oturduğu bir dönem sayılır. Sekiz yıllık süre içinde devlet her bakımdan büyümüş, etrafındaki boy ve devletlere üstünlüğünü kabul ettirdiği gibi teşkilatlanmasını tamamlamıştır. Kağan, Hun ve Gök-Türk dönemlerinde olduğu gibi, öncelikle Orta Asya’daki boyları kendine bağlamaya çalışmıştır. İlk zamanlarda Bayan Çor’un kağanlığı […]
Bögü Kağan
Bögü Kağan Uygur Devleti’nin hükümdarı olan Bögü Kağan, 759-779 yılları arasında hüküm sürmüştür. Bögü Kağan, 761 yılında Mani dinini devletin resmi dini olarak ilan etmiştir. Hükümdarlığı Uygur boyları Çin’e karşı akınlar yapmak istiyorlardı. Bögü Kağan boyların bu isteklerine uymuştu. Fakat kağanın bu isteğine veziri Tun Bağa Tarkan karşı çıkmıştı. Çünkü Böğü Kağan daha önceki Çin akınlarında Türk töresine […]
Tun Baga Tarkan (Alp Kutlug Bilge Kağan)
Tun Baga Tarkan (Alp Kutlug Bilge Kağan) 779-789 yılları arasında Uygur Kağanlığı’nı yöneten kağan. Uygur tarihindeki ilk siyasi darbe ile başa gelmiş ve kağanlığı yöneten Yaglakar uruğunun hâkimiyetine son vererek, Göktürk asilzadelerinden Aşide Benü ve Tonyukuk gibi devlet adamlarının nesli olan Arslanlar (Aşide) uruğu Uygur tahtını ele geçirmiştir. Ancak Yaglakar uruğundan bir kağan tarafından evlat […]
Külüg Bilge Kağan
Külüg Bilge Kağan Ay Tengri’de Kut Bulmuş Külüg Bilge Kağan Devri, To-lo-ssu dönemi, To-lo-ssu devri, Tolossu dönemi, Tolossu devri Ay Tengri’de Kut Bulmuş Külüg Bilge Kağan Devri 789’da Alp Kutlug Bilge Kağan ölünce yerine oğlu To-lo-ssu, Ay Tengride Kut Bulmış Külüg Bilge unvanı ile Kağan oldu. Çin İmparatoru Uygur elçilerine baş sağlığı dileğinde bulundu. Bu Kağan zamanının en mühim meselesi Beşbalık şehri olaylarıdır. An-hsi ve Pei-t’ing halkı Çin’e […]
Ur Çor Kağan
Ur Çor Kağan Ur Çor Kağan, An͡gçı Kağan, Ay Çor veya Ur Beg, babası Külüg Bilge’nin kısa süreli saltanatından sonra 790’da Uygur Kağanlığı tahtına çıkan Uygur-Türk kağanı. 790-795 arasında Uygur Kağanlığı’nı yönetmiştir. Kağanlığı boyunca küçük yaşı nedeniyle devlete aygucı İl Ögesi Inançu Bilge hâkim olmuş, Ur Çor’u himayesine almıştır. Tun Baga Tarkan’ın ölümünden sonra yerine oğlu Külüg Bilge Kağan […]
Kutluk Bilge Kağan
Kutluk Bilge Kağan Kutluk Bilge Kağan veya Gök Kağan, Ur Çor Kağan’ın ölümünden sonra Uygur Kağanlığı tahtına geçen Uygur hükümdarıdır. Liyakatli yönetimi nedeniyle kendisinden Karabalsagun Yazıtı’nda Kök Kağan (Gök Kağan) olarak bahsedilmektedir. Genç yaşta ölen Ur Çor, kendisinden sonra bir taht varisi bırakmadığı için, ülke içerisinde yaşanan karışıklık sonucunda Ediz uruğundan bir tudun olan olan Kutluk Bilge, Uygur […]
Alp Külüg Bilge Kağan
Alp Külüg Bilge Kağan Alp Külüg Bilge Kağan, 805-808 arasında Uygur Kağanlığı’nı yöneten Uygur kağanı. Tanrıda Uluğ Bolmış Alp Kutluk Bilge Kağan’ın vârisi olarak toplanan Türk Toyu tarafından tahta çıkarılmıştır. Çin kaynaklarında kendisinden 滕里可汗 yani Tengri Kağan olarak bahsedilmektedir. 808 yılına kadar iktidarda kalan bu hükümdar yerini Alp Bilge Kagan’a bırakmıştır. kendisinden önceki kağanın siyasetini devam […]
Alp Bilge Kağan
Alp Bilge Kağan Alp Bilge Kağan, Boy Kağan ya da tam adıyla Ay Tengride Kut Bolmış Alp Bilge Kağan, 808-821 yıl arasında Uygur Kağanlığı’nı 13 yıl yöneten Uygur kağanıdır. Dönemine göre, tahtta uzun süre kalmasının yanında diktirdiği üç dilli Karabalsagun Yazıtı sayesinde, hayatı hakkında sadece Çin kaynaklarından değil, bu yazıttan da birçok bilgi edinilebilmektedir. Çin kaynaklarında kişisel adı 保義可汗 şeklinde yazılır, Bǎoyì […]
Küçlüg Bilge Kağan
Küçlüg Bilge Kağan Küçlüg Bilge Kağan, 821-824 yılları arasında babası Alp Bilge Kağan’ın ölümünden sonra tahta geçen Uygur kağanıdır. Hakkındaki bilgiler, Çin kaynakları ve Karabalasagun Yazıtı’ndan elde edilmiştir. Karabalasagun Yazıtı’na göre adı “Tengride Kut Bolmış Küçlüg Bilge Kağan“dır. Küçlüg Bilge Kagan, Uygur kağanlığının iç durumunu düzeltmek için samimi olarak gayret göstermiştir. Özellikle Uygur-Çin münâsebetlerine büyük önem vermiştir. Ancak […]
Kasar Kağan
Kasar Kağan Kasar Kağan, Kasar (Hesa) Tuğluk (Teley) Kağan ya da Çin kaynaklarına göre Çyaoli Kehan Hesa Teley , 824-832 yılları arasında Uygur Kağanlığı’nı yöneten hükümdardır. Çincedeki Çyaoli transliterasyonunun Türkçe aslı açık değildir. Kasar Kağan Dönemi, geniş sınırlar ve büyük bir ticaret hacmine sahip olsa da, gittikçe gerilemeye başlayan Uygur Kağanlığı’nın artık çöküş sürecine girişinin […]
Külüg Beg
Külüg Beg Külüg Beg veya Kalı Tigin, 832-839 yılları arasında Uygur Kağanlığı’nı yöneten hükümdar. Hükümdarlık adı “Ay Tengride Kut Bulmış Alp Külüg Bilge Kağan”dır. Tahta geçtikten sonra bir yıl sonra Çin imparatoru Külüg’ü tebrik için Uygur başkentine bir heyet göndermiştir. Ayrıca 833 yılının nisan ayında Çin sarayında yayımlanan bir fermanda Külüg Bey, ileriyi görmekte muktedir, Çin için güvenilir […]
Üge Kağan
Üge Kağan Üge Kağan, 839-845 (ya da 847) arasında Uygur Kağanlığı’nı yöneten Uygur kağanıdır. Tarihçilere göre Üge, son meşru Uygur kağanıdır. Yaşadığı dönemde, Uygur kağanlığı çöküş devresini tamamlayıp tamamıyla yıkılma evresine girmiştir. Külüg’ün intiharından sonra Uygur Kağanlığı iyice karışmış ve taht kavgaları iyiden iyiye kendini göstermeye başlamıştır. Kürebir Urungu Sangun, II. Kasar’ı (diğer adı Ormış)tahta oturtmak […]