Kıbrıs Barış Harekatı
Kıbrıs Barış Harekatı , Rumların baskı, zulüm ve katliamlarına maruz kalan Kıbrıs Türklerini içinde bulundukları zor durumdan kurtarmak ve adaya barış ve huzur getirmek amacıyla Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından gerçekleştirildi.
Adada tek bir yönetimi öngören Kıbrıs Cumhuriyeti, Türkiye, İngiltere ve Yunanistan ile Kıbrıs’taki Türk ve Rum toplumları arasında 1959’da imzalanan Zürih ve Londra Anlaşmalarıyla kuruldu. Anlaşmada imzası bulunan bu 3 ülke Kıbrıs Cumhuriyeti’nin garantörü oldu. Uluslararası antlaşmalar uyarınca 1960’da kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin anayasasında Kıbrıs Türklerine ve Rumlara eşit siyasi hak ve statü verildi.
Kıbrıs Türkleri İçin 1963-1974 Yılları Kan, Gözyaşı ve Göçten İbaret
Kıbrıs’ta 1960-1963 yıllarında Kıbrıs Cumhuriyeti hukuken var olsa da hiçbir kangren olan soruna çözüm olmadı ve adadaki sıkıntılar devam etti. Rumlar en başından beri, Türk ve Rum ortaklığında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’ne sadık kalmadı, kurulan düzeni Enosis (Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması) için bir basamak olarak gördü.
Takip eden süreçte Rumların Enosis (Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması) emelleri doğrultusunda; Türkler, baskı ve silah zoruyla cumhuriyetten dışlandı. Rumlar, adadaki Türkleri, Enosis’in önünde büyük bir engel olarak görüyordu.
Bu hedef doğrultusunda 21 Aralık 1963’te; adını 9. yüzyıldaki bir Yunan destanından alan ve bütün Kıbrıs Türklerini topyekûn ortadan kaldırarak Kıbrıs’ı bir Yunan adası hâline getirmeyi hedefleyen Akritas Planı, Rum çeteleri tarafından uygulanmaya başlandı.
İlk olarak; Lefkoşa’nın Tahtakale semtinde 20 Aralık 1963 gecesi otomobillerine açılan ateş sonucu Kıbrıs Türkü Zeki Halil ve Cemaliye Emirali hayatını kaybetti. Rumların başlattıkları ilk saldırılarda sadece Lefkoşa’da 92 Türk can verdi, 146 kişi ise yaralandı.
Rum terör örgütü EOKA mensubu militanlar ilk büyük katliamı, 23 Aralık 1963’te Lefkoşa’nın Ayvasıl köyünde yaşayan Kıbrıs Türklerine karşı düzenledi. Bu köyde esir alınan 21 Kıbrıs Türkü, elleri bağlandıktan sonra acımasızca katledildi ve toplu mezarlara gömüldü.
Yüzbaşı Cengiz Topel’in Şehit Edilmesi
Erenköy’ü korumak için gizlice bölgeye gelen öğrenci, veteriner ve öğretmenden oluşan 500’e yakın Türk mücahidi, Kıbrıs Türk halkıyla birlikte omuz omuza savaştı. Rumların düzenledikleri ağır saldırılar Erenköy’deki direnişi kıramadı.
Bu uyarı uçuşları sırasında Yüzbaşı Cengiz Topel’in kullandığı F100F jeti, yerden isabet alarak düşürüldü.
Paraşütle atlayarak kurtulmayı başaran Topel, indiği Rum köyü yakınlarında esir alındı. Rumlar tarafından işkenceyle öldürülen Yüzbaşı Topel, cumhuriyet döneminin ilk hava harp şehidi unvanını almış oldu.
Türk Hava Kuvvetleri’nin devreye girmesinden sonra Türkleri hedef alan saldırılar azaldı ancak Türkler bulundukları bölgelerden tecrit edildi ve her türlü haklarından mahrum bırakılarak yok edilmeye çalışıldı.
Bu baskı ve asimilasyon süreci 15 Kasım 1967 tarihine kadar devam etti. 15 Kasım 1967 tarihinde Grivas komutasındaki Rum ve Yunan birlikleri Geçitkale’ye saldırdı ve 20’den fazla Türk katledildi.
Kıbrıslı Rumların anayasayı feshetmesinin ardından 1963’te Kıbrıs Cumhuriyeti’nin fiilen son bulmasıyla beraber Kıbrıs Türkleri devlet yönetiminden uzaklaştırıldı ve sürecin devamında Rumlar içerisinde fikir ayrılıkları başladı.
Türkiye’den Harekât Öncesi Diplomasi Denemeleri
Türkiye, darbe sonrası 1960 Garanti Antlaşması gereği ilk aşamada diplomatik girişimleri önceledi. Bu aşamada 17-18 Temmuz 1974’te Türkiye ile İngiltere arasında darbenin ardından atılabilecek adımlara yönelik Londra’da görüşmeler de yapıldı.
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit ile İngiltere Dışişleri Bakanı James Callaghan arasında yapılan görüşmelerde Ada’daki krize ilişkin İngiltere’ye ortak müdahale teklifinde bulunuldu.
Dönemin Başbakanı Ecevit ve Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan, İngiltere’den olumsuz yanıt gelmesinin ardından, garantörlük hakkını kullanarak ve adadaki Türklerin varlığının tehdit altında olduğunu da dikkate alarak 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekâtı’nın başlaması kararını aldı.
Harekât, Dünyaya Ecevit’in Yaptığı Tarihî Açıklamayla Duyuruldu:
“Bu harekât milletimize, bütün Kıbrıslılara ve insanlığa hayırlı olsun. Umarım ki, kuvvetlerimize ateş edilmez ve kanlı bir çatışmaya yol açılmaz. Biz aslında savaş için değil, Türklere de Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz. Bu karara, ancak bütün diplomatik, politik yolları denedikten sonra mecbur kalarak vardık.”
Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan’ın Konuyla İlgili Açıklamaları:
Türkiye, 20 Temmuz 1974’te Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 353 sayılı kararı ile İngiltere ve Yunanistan’a “barışın yeniden tesisini sağlamak üzere müzakerelere başlama” çağrısında bulundu ve 22 Temmuz 1974’te harekâtı durdurdu.
Bu gelişme üzerine garantör ülkeler bir masa etrafında bir araya gelerek Kıbrıs meselesinin çözümü için müzakerelere başladı. 25 Temmuz 1974’te toplanan 1. Cenevre Konferansı, 30 Temmuz 1974’te imzalanan Cenevre Deklarasyonu ile son buldu.
Deklarasyonda, Yunanistan ve Rumlar tarafından işgal edilen Türk anklavlarının (bölgelerinin) acilen boşaltılması ile adada barışın ve anayasal düzenin yeniden tesisini teminen dışişleri bakanları arasında müzakerelere devam edilmesi konusunda mutabakata varıldı.
İkinci Harekâtın Parolası: “Ayşe Tatile Çıksın”
Konferansın 8 Ağustos 1974’teki ikinci aşamasında, Yunanistan, Kıbrıs’ta yeni anayasal düzenin tesis edilmesine dönük tüm teklifleri reddetti ve anayasal uzlaşı için Türk birliklerinin geri çekilmesini ön koşul olarak ileri sürdü.
“Türkiye, Kıbrıs devletinin varlığının, bağımsızlığının ve toprak bütünlüğünün bir daha hiçbir şekilde tehdit edilemeyeceğini ve Türk toplumunun haklarının ve güvenliğinin korunacağı bir hukuk düzeninin korunmasını tek başına sağlamak zorunda kalmıştır.”
Türkiye tarafından başlatılan harekât başarıyla tamamlanırken sonuç olarak adada yaşayan Kıbrıs Türk halkının güvenliği temin edildi ve Kıbrıs’a barış hâkim oldu.
Adadaki Türkleri Hedef Alan Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı
Yabancıların Gözünden Kıbrıs’taki Katliamlar
İngiliz Gazeteci David Leigh:
“Kıbrıs’ın istilasından sonra yüzlerce Kıbrıslı Türk, milli muhafızlarca rehin alınmış, Türk kadınlarının ırzına geçilmiş, çocuklar cadde ortasında öldürülmüş ve Limasol’daki Türk mahalleri tamamen yakılmıştı.”
Bir Alman Turistin Almanya’nın Sesi’ne Aktardığı Gözlemleri:
“Kıbrıs Rumları, XX. yüzyılda, çağdışı davranışlar sergileyerek giriştikleri katliamlarda masum Kıbrıs Türklerini hunharca öldürmekle kalmayıp kazdıkları çukurlara yarı canlı insanları da doldurmuşlardır. İşte gün ışığında mezardaki pek çok insan cesedi Yunan vahşetini dünya kamuoyuna tanıtıyor. Toplu mezarlardan çıkarılan Kıbrıslı masum Türklerin cesetleri, yıllardan beri adada derebeylik yasalarını uygulayan Rumların, ne derece sefil bir yaratık olduklarını kanıtlıyordu…”
Le Figaro’nun 15-16 Şubat 1974 Tarihindeki Analizi:
Harekâtın Ardından Kıbrıs Türkleri Kendi Yönetimlerini Kurdu
Kıbrıs’ta günümüzdeki sınırların çizilmesine imkân veren harekâtın hemen akabinde Kıbrıslı Türkler, 1 Ekim 1974’te Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi’ni kurdu.
Devamında Kıbrıs Türklerinin kurdukları devletin yapısını güçlendirme, anayasa yapma ve çok partili sisteme geçme gibi tecrübeler yaşadığı Kıbrıs Türk Federe Devleti (KTFD) 13 Şubat 1975’te ilan edildi.
KTFD Meclisi, 15 Kasım 1983’te oy birliğiyle aldığı bir kararla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti‘nin (KKTC) kurulduğunu duyurdu.
KKTC’nin ilanı, Kıbrıs Türk halkının adadaki varlığını devlet erkiyle temellendirip dünyaya duyurduğu önemli bir dönüm noktası olurken Kıbrıs Türk halkının kendi kaderini tayin etme hakkı da garanti altına alınmış oldu.
Kıbrıs Türk halkının devlet olma iradesi gösterdiği KTFD dönemiyle birlikte, toplamda 40’tan fazla hükûmet kuruldu ve 13 farklı kişi başbakanlık koltuğunda oturdu.
Kıbrıs Türkleri, cumhurbaşkanı seçmek üzere 1974’ten günümüze kadar 10 kez sandığa gitti ve 5 farklı cumhurbaşkanı göreve geldi. KKTC anayasası tarafından öngörüldüğü üzere adada temsili demokrasi uygulanıyor. Çok partili siyasi sistemin hüküm sürdüğü KKTC‘de devletin zirvesinde bulunan cumhurbaşkanı, 5 yılda bir düzenlenen seçimle iş başına geliyor.
KAYNAKÇA