İstemi Yabgu

İstemi Yabgu

İstemi Yabgu, Göktürk Devleti, Orta Asya’da 6. ve 8. yüzyıllar arasında var olan ve Türk tarihinde önemli bir yer tutan bir devlettir. Devletin kuruluşu, İstemi Yabgu’nun liderliğiyle gerçekleşmiştir.

İstemi Yabgu, Göktürk Devleti’nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Göktürk Devleti‘nin temellerini M.S. 552 yılında atmıştır. İstemi Yabgu’nun öncülüğünde, Orta Asya’daki Türk kabileleri bir araya gelerek Göktürk Kağanlığı adı altında bir siyasi birlik oluşturmuştur.

İstemi Yabgu’nun liderliği, Göktürk Devleti’nin gücünü ve etkisini genişletmeye yönelik stratejik adımlar attığı bir dönemi işaret eder. Kendisi diplomatik ilişkiler kurmuş, ticaret ağları oluşturmuş ve askeri seferler düzenlemiştir. Bu sayede Göktürk Devleti, Orta Asya’da büyük bir siyasi ve askeri güç haline gelmiştir.

İstemi Yabgu’nun ölümünden sonra oğlu ve torunu da Göktürk Devleti’nin hükümdarları olarak görev yapmıştır. İstemi Yabgu’nun liderliği, Göktürk Devleti’nin temellerini atmış ve devletin başarılı bir şekilde büyümesini sağlamıştır. Bu nedenle, İstemi Yabgu Göktürk Devleti’nin kuruluşu ve erken dönemi açısından önemli bir figür olarak kabul edilir.
İstemi Yabgu, Bizans İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu ile diplomatik ilişkileri güçlendirmiştir. Kendisi ile ilgili Bizans arşivlerinde geniş bilgi bulunur. Bizanslılar tarafından ‘Stembis Dizaboulos’ olarak bilinir.

Cücenlerin yönetimi altındaki Göktürklerin, Bumin Kağan önderliğinde ayaklanıp 552 yılında bağımsızlıklarını kazanmalarıyla kurulan Göktürk Kağanlığı’nın batı kanadı hakanı olan İstemi Yabgu, aynı zamanda Bumin Kağan’ın da kardeşiydi.

Göktürk Kağanlığı’nın kısa zamanda güçlenmesinde büyük rol oynamıştır. Çin’e seferler düzenlemiş, Buhara Savaşı ile Akhunların elindeki İpek Yolu’nu ele geçirmek için Sasanilerle ittifak yapmıştır. Bu ittuifak sonucunda Akhunlara son verilmiştir. Ancak bir süre sonra Sasaniler’in İpek Yolu’na göz dikmesi üzerine Bizans İmparatorluğu ile ittifak yapmış ve Sasaniler’i zor durumda bırakmıştır. Güçlü Türk yabgusu İstemi Yabgu’nun zamanında devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır. 576 yılında İstemi Yabgu’nun ölümüyle yerine oğlu Tardu geçmiştir ancak Tardu Kağan’nın zamanında devlet iyi yönetilememiş ve çıkan isyanlar sonucunda ikiye ayrılmıştır (582).

Devlet yönetimi sırasında ağabeyine saygılı davranmış, Bumin Kağan hükümdarlığına tepki göstermeyerek merkezi otoriteye sahip çıkmıştır. Tarihte ilk kez Türk kelimesini kendi isminde bulunduran Göktürk Kağanlığı onun zamanında en geniş sınırlarına ulaşmış, kurduğu düzenli ve başarılı otorite ölümünden sonra dağılmıştır.

İstemi Yabgu ile ilgili Kül Tigin Yazıtı’nda:

« “Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış. İnsan oğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutuvermiş, düzenleyi vermiş. Dört taraf hep düşman imiş. Ordu salarak dört taraftaki milleti hep almış, hep tâbi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş. Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapı’ya kadar kondurmuş. İkisi arasında pek teşkilâtsız Göktürk öylece oturuyormuş.” »
şeklinde İstemi Kağan’dan bahsedilmektedir.

İstemi kelimesi Göktürk Türkçesi’nde ataların ruhu anlamına gelmektedir.