Arnavutluk Seferleri

Arnavutluk Seferleri ‘ne giden durumlar

Konu Başlıkları

İstanbul’un, Sultan II. Mehmed tarafından fethedilmesinin ardından Osmanlı Devleti bir imparatorluğa evrilmiş, Asya’da ve Avrupa’da gerçekleştirilen fetihlere bu bakış açısıyla yaklaşılmıştır. Arnavutluk coğrafyası Sultan I. Murad itibariyle Osmanlıların ilgilendikleri bir bölge olması nedeniyle birçok padişah bölgeye seferler düzenlemiş, stratejik açıdan önem arz eden bu bölgeyi ele geçirmeye çalışmışlardır. Arnavutluk coğrafyasında I. Murad devri itibariyle başlayan Osmanlı fetihleri bazı dönemler yerel beylerden olan İskender Bey neticesinde sekteye uğramıştır.

FATİH SULTAN MEHMED’İN BİRİNCİ ARNAVUTLUK SEFERİ (1466)

Sultan II. Murad, Arnavutluk üzerine üç büyük sefer düzenlemiş olsa da her seferinde Macar tehlikesi nedeniyle kuşatmalar kaldırılmak zorunda kalmıştır. II. Murad’ın vefatı sonrasında tahta 1451 yılında II. Mehmed geçti. Bu döneme kadar savunma durumunda bulunan İskender, 1452 yılında Napoli Kralı ile yaptığı anlaşma sonrasında saldırgan bir tutum takınmıştır. Bu dönemde Arnavutluk üzerine iki ordu gönderilse de İskender Bey onları mağlup ederek halk arasında ve Batı dünyasındaki konumunu güçlendirmiştir. 1455 yılında Fatih Sultan Mehmed’in Sırbistan seferini fırsat bilen İskender Bey ordusuyla beraber Türklerin elinde bulunan Berat’ı kuşattı.

Fatih Sultan Mehmed’in emriyle Evrenosoğlu Ali Bey komutasındaki Osmanlı ordusu Arnavutluk üzerine gönderildi ve kaleyi kuşatmadan kurtarıp İskender’in ordularını ciddi bir mağlubiyete uğrattı. Arnavutluk’taki konumunu kaybetmek istemeyen Napoli Kralı, Papa’dan yardım istedi. Arnavutluk’u kurtarmak için Fransızlardan, Sırplardan ve Almanlardan yardımcı birlikler geldi (1456). İskender Bey’in akrabası olan Hamza Bey’in teşvikiyle Osmanlı ordusu Kroya’ya doğru sefere çıktı. İskender Bey her zaman uyguladığı taktiği uygulayarak adamlarıyla beraber dağlara çekildi ve Osmanlı ordusu Albulena ovasını geçerken ani bir baskınla Osmanlı ordusunu mağlup etti ve Hamza Bey’i esir aldı.

Papa III. Callixtus bu haber üzerine İskender Bey’i “Mukaddes Makamın Genel Komutanı” ilan etti. 1458 yılında Napoli Kralı V. Alphonse’nin ölümü İskender Bey’i en büyük destekçisinden yoksun bıraktı. Napoli tahtına geçen Ferdinand’ın yaşadığı iktidar mücadelesine destek olmaya giden İskender Bey bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu’na vergi ödemeyi kabul etti (1460).

İskender Bey’i tasvir ettiği düşünülen bir tablo (İtalya, yaklaşık 1520)

Fatih Sultan Mehmed’in 1463 yılındaki Bosna seferi sırasında Venedik ve Macaristan Krallığı aralarında ittifak yaparak Türklerin, Adriyatik kıyılarına inmesine engel olmaya çalıştılar.

Bu ittifakın içine Osmanlı ile barış imzalamış İskender Bey’i de ikna ederek davet ettiler.

1464 yılında İskender Bey, Osmanlı ile imzaladığı barış antlaşmasını Venedik ve Macarların desteğiyle bozarak Osmanlı İmparatorluğu’na ait kaleleri kuşatmaya başladı. Bunun üzerine Fatih Sultan Mehmed, Balaban Paşa komutasında bir orduyu Arnavutluk üzerine gönderdi. Balaban Paşa, İskender Bey’in birliklerine karşı birkaç küçük galibiyet alsa da 1465 yılında İskender Bey komutasındaki orduya mağlup oldu ve bu savaşta Osmanlı kumandanlarından Yakup Paşa öldürüldü.

Fatih Sultan Mehmed, Balaban Paşa’nın mağlubiyeti üzerine ordusuyla beraber bizzat Arnavutluk üzerine yürüdü. Sultan II. Mehmed, İskender Bey’e ağır bir darbe indirmek için onun merkezi olan Kroya (Akçehisar) Kalesi’ni kuşatması gerektiğini biliyordu. Sultan II. Mehmed öncelikle İskender Bey’in coğrafi kazançlarını elinden almak için Türklerin sık sık durdurulduğu darboğazları ele geçirdi.

Daha sonra ordusuyla beraber Balaban Paşa’nın kuvvetlerinin yanına giderek Kroya Kalesi’ni kuşatma altına aldı. Fatih Sultan Mehmed kalenin sağladığı coğrafi avantajdan dolayı fethinin uzun süreceğini bildiğinden Balaban Paşa’ya kuşatmaya devam etmesi emrini verdi. Kendisi ordusuyla beraber İşkombi Nehri yakınlarındaki Valne harabelerini imar ederek kısa bir süre içerisinde Arnavutluk içinde stratejik öneme sahip bir noktada İlbasan Kalesi’ni yaptırdı.

Kaleye 400 yeniçeri ve bir grup takviye kuvvet yerleştiren Sultan II. Mehmed İstanbul’daki veba salgını nedeniyle Bulgaristan’a doğru yöneldi.

İskender Bey, Kroya kuşatma altındayken bir grup adamıyla beraber İtalya’ya gitti ve yardım talebinde bulundu. İtalyan devletleri arasında yaşanan iç sorunlar ve her an patlak verebilecek bir savaş tehlikesi nedeniyle Napoli ve Papalık dışında yeterli bir destek göremeyen İskender Bey ordusuyla beraber Balaban Paşa’nın üzerine yürüdü ve Balaban Paşa bu çarpışmada öldü. Geriye kalan Osmanlı birlikleri Makedonya’ya sığındı ve böylece Fatih Sultan Mehmed’in birinci Arnavutluk seferi de sona ermiş oldu.

FATİH SULTAN MEHMED’İN İKİNCİ ARNAVUTLUK SEFERİ (1467)

Fatih Sultan Mehmed, Kroya (Akçahisar) ve Draç şehirleri arasında kalan bölgeye İlbasan Kalesi’ni inşa ettirerek ilerleyen yıllarda bu kaleyi Arnavutluk’un fethi için bir üs olarak kullanmaya başlayacaktır. Balaban Paşa’nın ölümü ve İlbasan Kalesi’nin, İskender Bey tarafından kuşatıldığı haberi üzerine Fatih Sultan Mehmed ikinci Arnavutluk seferi için hazırlıklara başladı.

1467 yılının baharında Osmanlı ordusu Arnavutluk’a doğru harekete geçti. Fatih Sultan Mehmed’in büyük bir ordu ile üzerine geldiği haberini alan İskender Bey, İlbasan Kuşatması’nı kaldırarak geri çekildi. Bu haber üzerine dahi Sultan II. Mehmed seferi sonlandırmayarak Arnavutluk sorununu kesin bir çözüme kavuşturmak istediğini ortaya koymuştur. Osmanlı ordusu için bu seferde en çetin geçen mücadele Buzurşek Boğazı’nda yaşandı.

İki taraftan da dağlarla çevirili olan darboğazda Osmanlı ordusu ve Arnavut birliklerinin mücadelesi sabahtan akşama kadar sürdü.

Arnavut birliklerinin gece ani bir baskınla üstünlüğü ele alma girişimi böyle bir saldırıya karşı hazırlıklı olan Anadolu birliklerince önlendi ve çok sayıda Arnavut öldürüldü. Osmanlı ordusu oradan İlbasan Kalesi’ne doğru hareket etti. Osmanlı-Venedik mücadelesinin klasik sahnelerinden biri olan Arnavutluk zıtlaşmasına son vermek isteyen Fatih Sultan Mehmed öncelikle Mahmud Paşa komutasındaki bir orduyu İşkodra’yı kuşatmakla görevlendirdi. Fatih Sultan Mehmed ise ordunun diğer bölümüyle Arnavut topraklarında isyana katılmış köyleri ve şehirleri cezalandırarak Kroya önlerine kadar gelmesine rağmen Kroya’yı ele geçiremedi (1467). Fatih Sultan Mehmed bu seferde gerekli tüm önlemleri alarak bölgede kendisine karşı gelebilecek hiçbir güç bırakmamıştır.

Ayrıca Sultan II. Mehmed ele geçirdiği kale ve kasabalara askerler yerleştirerek Osmanlıların bölgede kalıcı bir unsur olduğunu göstermiş ve Arnavutluk’un ilhakı sürecini hızlandırmıştır.

Fatih Sultan Mehmed’in ordusuyla beraber geri çekildiği haberini alan İskender Bey, Arnavut beylerini toplantıya çağırdı. İskender Bey’in amacı tekrardan İlbasan Kalesi’ni kuşatmaktı ancak sağlık durumu ve ilerleyen yaşı nedeniyle 17 Ocak 1468 yılında Leş kasabasında öldü. Arnavutluk coğrafyasının sarp kayalıkları ve geçit vermez darboğazları nedeniyle İskender emrindeki az bir kuvvetle Türkleri 25 yıl boyunca bu coğrafyada uğraştırmıştır.

Öyle ki İskender Bey’in ölümünü haber alan Fatih Sultan Mehmed’in “Hristiyanların vay haline; kılıç ve kalkanlarını kaybettiler.” dediği rivayet edilmektedir.

İskender Bey’in ölümü üzerine Arnavutluk üzerinde hâkimiyet kurmak isteyen iki İtalyan devleti olan Venedik ve Napoli, hemen harekete geçti. Venedikliler, Kroya ve Kastriota Prensliği’nin İskender Bey’in oğlu olan Jean’a ya da bölgenin kendilerinin himayesine bırakılmasını istediler. Venedikliler bu sayede Napoli’nin bölgedeki hâkimiyetini kısıtlamayı ümit ettiler. Ancak İskender Bey’in dul eşi ve bazı Arnavut beyleri Napoli ile anlaşma yoluna gittiler.

Fatih Sultan Mehmed, Arnavutluk’un içine düştüğü bu durumdan yararlanmak için üçüncü bir Arnavutluk seferinin hazırlıklarına başladı. Lakin 1464 yılından 1477 yılına kadar Anadolu’da Karamanoğulları, Doğu’da Uzun Hasan, Batı’da ise Boğdan ve Macaristan ile ve denizlerde Venediklikliler ile mücadelesi nedeniyle uzun yıllar boyunca Arnavutluk seferini ertelemek zorunda kalmıştır. Nihayet Fatih Sultan Mehmed 1475 yılında Hadım Süleyman Paşa’yı İşkodra’nın fethi ile görevlendirdi. İşkodra bu dönemde Venediklilerin elinde ve Antonio Loredano komutasında savunulmakta idi. Hadım Süleyman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu şehri bir ay boyunca kuşatma altına aldı. Surlarda açılan gediklerden Osmanlı askerleri birkaç başarılı girişimde bulunsa bile çok geçmeden geri püskürtüldüler. Hadım Süleyman Paşa durumu Fatih Sultan Mehmed’e bildirdi.

Fatih Sultan Mehmed bizzat kendisi Arnavutluk seferine çıkmak istese de o dönemde Boğdan ile ilgilenmek zorunda kaldığı için sefer ileri bir tarihe ertelendi.

Boğdan sorununun çözüme kavuşmasından sonra artık Arnavutluk seferi için hiçbir engellin kalmadığı gören Fatih Sultan Mehmed öncelikle Mihailoğlu Ali Bey’i, Macaristan’a; Bosna Sancakbeyi İskender Paşa’yı da Venedik toprakları üzerine gönderdi. Sultan II. Mehmed İşkodra’nın fethi için bu defa Gedik Ahmet Paşa’yı görevlendirdi. Ancak Gedik Ahmet Paşa kalenin coğrafi avantajından dolayı daha önce hiç kimse tarafından alınamadığını, bu nedenle bizzat padişah tarafından kuşatılması gerektiği karşılığını verdi. Bu karşılık üzerine sinirlenen Fatih Sultan Mehmed, Gedik Ahmet Paşa’yı Anadolu Hisarı’na hapsettirdi.

Gedik Ahmet Paşa azledilerek yerine Karamani Mehmed Paşa sadrazamlığa getirildi. 1478 yılında Fatih Sultan Mehmed’in önderliğinde üçüncü Arnavutluk seferine çıkıldı. Fatih Sultan Mehmed’in bu sefere çıkmasının amaçlarından birisi de 16 yıl süren Osmanlı-Venedik mücadelesinde sona gelinmesi ve taraflar arasında barış görüşmelerinin başlamak üzere olmasıydı. Osmanlı İmparatorluğu’nun Arnavutluk’u ele geçirmesiyle yıllar boyunca devam eden savaş Osmanlı lehine sonlanacak ve Türkler Adriyatik kıyılarına yerleşeceklerdi.

FATİH SULTAN MEHMED’İN ÜÇÜNCÜ ARNAVUTLUK SEFERİ (1478)

Fatih Sultan Mehmed üçüncü defa Arnavutluk üzerine ilerlerken artık bu sorunu kökünden çözmek niyetindeydi. Venediklilerle barış görüşmelerinin konuşulduğu sırada Arnavutluk sorununun Osmanlılar lehine çözülmesi barış görüşmelerinde Osmanlı’nın elini oldukça güçlendirecekti. Fatih Sultan Mehmed öncelikle Gedik Ahmed Paşa’nın bu görevi kabul etmemesi üzerine onun yerine sadrazamlığa Karamani Mehmed Paşa’yı getirdi. Ardından Arnavutluk coğrafyasının sarp dağlardan ve bozuk yollardan oluşması nedeniyle ordu ve silah araç-gereçlerinin hızlı bir şekilde intikal ettirilmesi için Evrenosoğlu Ahmet Bey ile Turhanoğlu Ömer’i yollar yapmak ve sefer güzergâhındaki köprüleri tamir ettirmeleri için gönderdi.

Buna rağmen Fatih Sultan Mehmed ve Osmanlı ordusu sefer sırasında ciddi ulaşım zorlukları yaşamış, padişah bir süre yaya bir şekilde yolculuk etmek zorunda kalmıştır.

Fatih Sultan Mehmed’in, Arnavutluk’taki ilk hedefi defalarca kuşatılmasına rağmen ele geçirilememiş olan Kroya Kalesi’ydi. İskender Bey’in ölümünden sonra kaleyi Venedikliler savunmaktaydı. Uzun yıllardır kuşatma altında tutulan kale küçük bir Venedik kuvveti ile savunulmakta ve açlık ve susuzluk gibi problemler yaşamaktaydı. Venedikliler on bin kişilik yardımcı bir kuvveti kalenin savunulması için gönderseler de Evrenosoğlu Ahmet Bey yardımcı kuvveti kaleye varmadan imha etmiş ve kaleye yardım imkânını ortadan kalmıştır. Gıda ve silah eksikliğinin yanında padişahın da büyük bir ordu ile üzerlerine geldiğini gören kale muhafızları daha fazla direnmeyerek Kroya Kalesi’ni 1478 yılında teslim ettiler. Böylece 1443 yılından beri Arnavutların elinde olan Kroya Kalesi tekrardan Türklerin eline geçmiş oldu. Kroya Kalesi’nin alınmasından sonra ordunun yönü İşkodra’ya doğru çevrildi.

Padişah, Davut Paşa’yı önden göndererek Drin Nehri’ne bir köprü yaptırmasını emretti.

Davut Paşa emir üzerine Drin’e köprü yaptırarak ordusunu İşkodra önlerine getirdi ve padişahı beklemeden kalenin kuşatılması emrini verdi. 22 Haziran 1478 yılında başlayan İşkodra Kuşatması sırasında, arazinin bozukluğu nedeniyle ağır topların sevkiyatı yapılamadı; bunun yerine top döküm malzemeleri deve ve katırlarla İşkodra önlerine getirttirilerek burada imal edildi. Kale komutanı Proveditore Antonio da Lezze kuşatma hazırlıklarını yaparak kalenin erzak ve savunma ihtiyaçlarını karşıladı. Bu nedenle, 22 Haziran-2 Temmuz arasında yapılan hücumlar başarısızlıkla sonuçlanmıştır. 2 Temmuz günü Fatih Sultan Mehmed ordusuyla beraber İşkodra önlerine geldi. Fatih Sultan Mehmed’in emriyle de iki büyük taarruz gerçekleşse de bu hücumlar da kanlı bir şekilde geri püskürtülmüştür. Osmanlı hücumlarından sonuç alınamaması ve ciddi asker kayıpları nedeniyle Fatih Sultan Mehmed’in huzurunda bir savaş divanı kurulmuştur.

Divanda alınan kararlara göre öncelikle İşkodra’ya destek sağlayan etrafındaki güçlü kaleler ele geçirilecek, daha sonra İşkodra üzerine hücum edilecekti. Rumeli Beylerbeyi Davut Paşa, Gölbaşı hisarını; Anadolu Beylerbeyi Süleyman Paşa da Dergos’u almakla görevlendirildi. Gölbaşı Kalesi, Osmanlı ordusuna zorluk çıkarmayarak kaleyi teslim etti ve oradaki birlikler Dergos’a sevk edildi.

Dergos Kalesi, Davut Paşa ve Süleyman Paşa birliklerine karşı direnç gösterse de 16 günün ardından ele geçirildi. Daha sonra Davut Paşa komutasındaki ordu Leş kasabasını ele geçirdi, böylece İşkodra’ya karadan ulaşabilecek tüm yardımların önüne geçilmiş oldu. İşkodra ile Venedik bağlantısı sadece Boyana Nehri üzerinden sağlanabilmekteydi. Kaleye gelebilecek tüm yardımlarının önünü kesmek isteyen Osmanlılar, Boyana Nehri üzerine köprü kurup iki tarafına da kuleler inşa ettiler ve nehrin kontrolünü ele geçirdiler.

8 Eylül günü Fatih Sultan Mehmed kuşatmayı Evrenosoğlu Ahmet Bey’e ve komutasındaki güçlere bırakarak İstanbul’a döndü.

Tüm kara ve deniz bağlantısı kesilen İşkodra altı ay boyunca direnmeyi sürdürse de bir takım şartlarının kabul edilmesi sonunda şehri teslim edeceklerini bildirdiler. Şartlara göre İşkodra halkının can ve malına zarar verilemeyecek, şehirde kalmak isteyenlere karışılmayacak, isteyenler ise şehri terk edebileceklerdi. Şehri terk etmek isteyenler Venediklilerin 1479 yılında gönderdikleri 5 gemiye binerek şehirden ayrıldılar. İşkodra’nın ve Kroya’nın fethedilmesi ile Arnavut toprakları tamamen Osmanlı egemenliğine girmiş oldu. Adriyatik kıyılarında böylesine önemli bir üssün ele geçirilmesi Batı dünyasında ciddi bir panik havasına neden oldu. Osmanlılar, Mora ve Arnavutluk idaresini ele geçirerek hem Ege Denizi’nde hem de Adriyatik kıyılarında söz sahibi oldu.

Osmanlılar kuruluşları itibariyle gerek beyliklerinin konumu gerekse izledikleri doğru politikalar nedeniyle kısa sürede kendisi gibi olan beyliklerden ayrılmış ve devletleşme sürecine girmiştir. Osmanlıların batı yönünde izledikleri siyaset ve fetih hareketleri sonuç vermiş ve Osmanoğulları kısa sürede Rumeli’ye geçerek topraklarını Avrupa’da genişletme imkânı bulmuşlardır. I. Murad ve I. Bayezid döneminde Rumeli ve Avrupa yönünde önemli fetih hareketlerinde bulunan Osmanlılar kısa sürede bölgede söz sahibi devletler arasına girmişlerdir.

Fatih Sultan Mehmed’in 1453 yılında İstanbul’u fethi ile Osmanlı Devleti hem Asya ve Avrupa arasında kalan toprak bütünlüğünü sağlamış hem de cihanşümul bir anlayışla bir imparatorluk haline gelmiştir.

Doğu Roma İmparatorluğu’nun tarih sahnesinden ayrılmasıyla birlikte Fatih Sultan Mehmed kendisini “Kayser” ilan ederek Doğu Roma İmparatorluğu’nun tarihteki sınırları üzerinde hak iddia etmiştir. Arnavutluk coğrafyasının uzun bir dönem Doğu Roma İmparatorluğu’na ait olması ve bölgenin Adriyatik kıyılarındaki jeopolitik konumu nedeniyle Fatih Sultan Mehmed bölgeyi hâkimiyeti altına almak istemiştir.

Fatih Sultan Mehmed’in, Arnavutluk üzerine düzenlemiş olduğu üç sefer neticesinde bölgenin ele geçirilmesiyle Osmanlılar ile Venedikliler arasında yaşanan 16 yıllık savaş sona ermiştir. Böylece, iki yıl sonra yapılan Otranto Seferi’nde Arnavutluk topraklarının stratejik konumu daha iyi anlaşılmış ve Venedik’in güçten düşmesiyle Osmanlıların İtalya siyasetine müdahil olması kolaylaşmıştır.