Havran Dürzi İsyanı
Havran Dürzi İsyanı, Suriye’nin Havran bölgesinde yaşayan Dürzilerin 1909’da Osmanlı otoritesine karşı gerçekleştirdiği güçlü bir isyandır.
Dürzi kabilesi olan el-Atras’ın bağımsızlık isteği üzerine çıkan ayaklanma sadece bu kabileyi etkilemedi. Bölgede yaşayan birçok Dürzi, sürgün edildi. Ayrıca önde gelen birçok Dürzi liderleri idam edildi.
Havran, güneybatı Suriye’de bulunan ve günümüzün Ürdün’ün kuzeybatı köşesine uzanan volkanik bir platodur. Batı da Golan Tepeleri’ni; Ürdün Rift Vadisi; Doğuda Jabal ad-Duruz bölgesini de içerir.
Osmanlı Devleti, Sultan Yavuz Sultan Selim ile birlikte Orta Doğu’daki topraklara göz dikmiş ve buralara seferler düzenlemişti. Bunun sonucunda günümüz Lübnan dahil Orta Doğu’nun önemli kısmı Osmanlı Devleti’nin eline geçti. Yavuz Sultan Selim, fethedilen topraklar üzerinde yaşayan kabilelere özerklik tanıdı. Bu özerklik sayesinde gelişen Havran bölgesi 19. yüzyılın ortalarından itibaren yoğun Dürzi akınına uğradı ve Havran bölgesinde Dürziler hakim konumdaydı.
Atıraş kabilesi, 1879 yılında burayı yönetmeye başladı. Ancak 1908’de durumlar değişti. II. Abdülhamid döneminde başlayan demiryolu çalışmaları Jön Türk Devriminden sonra İttihat ve Terakki ile devam etmiş ve bu çalışmalar ile merkezden uzak olan bölgelerde merkezin ağırlığı hissedilmeye başlanmıştı. Merkezin ağırlığı hissedilmesiyle vergilendirme ve zorunlu askerlik gibi uygulamalar Havran’da da uygulanmaya başlamış, bu da Havran’da özerkliğin kalkmasına neden olmuştu. Bu durum Havran bölgesinde hakim olan Atıraş kabilesini rahatsız etmişti. Bunun üzerine Atıraş kabilesi isyan etti.
Havran’daki isyan, Mayıs 1909’da başladı. Burada Osmanlı destekli köylüler ile Düzrilerin lideri Yahya Bey Atıraş’ın liderliğindeki köylüler arasında çatışma çıktı. Çünkü aralarında ticaret anlaşmazlığı gerçekleşmişti. Bir yıl boyunca süren ateşkes girişimleri oldu. Ancak bölgede herhangi bir barış sağlanamadı ve bu durum Osmanlı’nın tepkisine neden oldu.
Sami Paşa, Ağustos 1910’da Şam’a geldi ve 35 taburdan oluşan bir ordu ile sefere çıktı. Dürzi kuvvetlerle bir düzine çatışma yaşandı. Zukan el Atıraş, El-Kafr yakınlarında, Osmanlı Devleti ile karşı karşıya geldi. Sami Paşa’nın kuvvetleri, yüz yüzüne gerçekleşen savaşta Dürzi direnişini yok etti.
Sami Paşa askerleri Havran bölgesini işgal etti. Gerçekleşen çatışmalarda nüfusun %10’nu hayatını kaybetti. Savaştan ele geçirilen 2.000 savaş esiri, Şam’da ve Akka’da tutuldu. İsyanın lideri olan Zukan yakalandı ve 1911’de idam edildi (bazı kaynaklar idamın 1910’da uyguladığını belirtir).
Dürzi ayaklanmasının ardından, Dürzilerde bulunan silahlar alındı. Toplam 10.000 tüfek toplandı. Osmanlı Devleti Harran bölgesinde nüfus sayımı yapıldı. Bu sayımdan sonra vergiler toplandı. Vergi veremeyen insanlar borç almak zorunda kaldı. Bununla birlikte bin Dürzi Osmanlı ordusuna alındı ve askere alınanlar imparatorluğun her tarafına dağıtıldı.
