Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı (1735-1739)
Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı (1735-1739), Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne ait Azak ve Kılburun kalelerini işgal etmesiyle çıkan ve Rusya ile müttefiklik anlaşması yapan Avusturya ordularının da üç koldan Bosna, Balkanlar ve Eflak üzerinden hücum etmesiyle başlayan bir savaştır.
Rus Çarlığının başında bulunan Çariçe Anna İvanovna (saltanatı 1730-1740) amcası ve kendinden iki Çar önce Rus Çarı olan Büyük Petro stratejisi olan Rusya’nın Karadeniz sahillerini eline geçirerek sıcak sulara çıkma stratejisini uygulamakta devam etmekteydi. Fakat 18. yüzyılın başında Karadeniz Osmanlılara doğrudan doğruya bağlı eyaletler ve Eflak, Boğdan ve Kırım Hanlığı yarı-özerk devletleri ile sarılmış bir Osmanlı gölü halindeydi ve bu deniz çok önemli bir ticaret yoluydu.
Büyük Petro son yıllarında İranlıların son bağımsız Şahı II. Tahmasp’ın başa geçmesinden sonra İran’da çıkan karışıklıklardan faydalanıp Kafkaslara ve güneye inmek üzere Hazar Denizi kıyısındaki Bakü ve Derbent’i eline geçirmişti. 24 Haziran 1724’te Rusya ile Osmanlılar arasında bir antlaşma yapılmış; Rusların Hazar Denizi kıyılarında bölgeleri kazanmasının Osmanlılarca kabulüne karşılık Rusya da Osmanlıların Gürcistan, Azerbaycan ve Şirvan bölgeleri üzerindeki hakimiyeti kabul edilmişti. Fakat Afganlar İran’a hücuma geçmişler; 1725’te İranlılara destek sağlamak için çağrılan Osmanlı orduları İran’la savaşa başlamış ve İran ve Irak içlerine girmişlerdi. İran’da işler daha da karışmış, Afşar Hanedanı kurucusu Nadir Şah Afganları ülkeden atmayı başarmış ve Osmanlılar da ellerinde bulunan İran bölgelerinin bazılarını geri vermeyi kabul etmişlerdi. Tam bu sırada Eylül 1730’da İstanbul’da Patrona Halil İsyanı çıktı; asiler şehri ellerine geçirdiler ve III. Ahmet tahttan indirildi ve I. Mahmut tahta geçirildi. Patrona taraftarları ancak Kasım 1730’da yok edildi. I. Mahmut’un saltanatının başlarında Osmanlı hükümeti İran’la uğraşmaya devam etti. İran Savaşı’nın Ocak 1732’de imzalanan anlaşma ile sona ermesi beklenirken Nadir Şah Ruslar yardımı ile Kafkaslarda Osmanlılara hücum edip galip geldi ve Gürcistan ve Ermenistan’ı geri alıp güneyde Irak’ta Osmanlı arazilerine girdi. Fakat Nadir Şah’ın dikkati doğuya Hindistan’a çekilince Osmanlılar ve İran 1736’da eski Kasr-ı Şirin sınırlarına dönmeyi sağlayan bir anlaşma yaptılar.
Avusturya’da Habsburg İmparatoru VI. Karl başka menfaaatler peşindeydi. 1714-1718 yılları arasında Osmanlılarla yapılan savaştan Avusturya komutanı Savoy Prensi Eugen savaş alanında galibiyeti ile Pasarofça Antlaşması ile Banat ve Belgrad’ı Osmanlılardan almıştı. Osmanlıların bu bölgeleri geri almasını ve Balkanlar’da güç kazanmasını istememekteydi. İkinci olarak 1735-1738 arasında Lehistan Veraset Savaşı’nda özellikle İtalya’da büyük bölgeler kaybetmişti ve bunlar yerine Balkanlarda Osmanlı bölgelerine özellikle Bosna-Hersek’e gözünü dikmişti. 1727-1729 arasındaki İngiliz-İspanya Savaşı sırasında Avusturya ile Rusya 1726’da bir gizli anlaşma yapmışlar ve Avusturya veya Rusya’nın girdiği bir savaşa diğer ülkenin asgari 30.000 kişilik bir ordu ile yardım etmesi için anlaşmışlardı. Lehistan Veraset Savaşı’nda bu gizli anlaşmaya göre Ruslar Ren kıyılarında savaşmak için ordularını Avusturya’ya vermişlerdi. Şimdi Avusturya’nin Rusya’ya karşı yardım sırası gelmişti.
1736’da Osmanlı-İran Savaşı bir barış imzalanması ile sona erdikten sonra Rusya bir savaş çıkartmak için bir bahane-sebep aramaya koyuldu. İstanbul’da bulunan Rus elçisinin raporlarına ve fikirlerine dayanarak Rusya’yı idare eden devlet büyükleri Osmanlı Devleti’nin Patrona isyanı ile içten ve İran’a karşı sürdürülen uzun dış savaştan sonra Rusya gibi güçlü bir yabancı devletin hücumuna karşı koyamayacağına inanmaya başladılar. Ayrıca Rusya tek başına Osmanlılara hücum etmeyecekti, çünkü bir gizli anlaşmayla Avusturya’nin askeri yardımı ve desteğini sağlamıştı. Avusturyalılarla yapılan gizli görüşmelerle Osmanlı devletinin yenilip Balkanlardan geriye atıldığında hangi ülkenin nereleri eline geçireceği üzerine anlaşmaya varıldı. İlk aşamada Rusya’nın Kırım ve Azak Denizi etrafını alması; Avusturya’nın ise Bosna-Hersek’i alması ve Balkanlarda daha ilerleme mümkün olursa daha sonra karşılıklı müzakerelerle anlaşmaya varılması önerilmişti.
Osmanlı Devleti de İran Savaşı’nın sona ermesinden dolayı batıda bu iki ülkeye karşı savaştan pek kaçınmayacağı belli idi. 1734 yazında Polonya tahtına Avusturya ve Rusya’nın destek verdiği Saksonya Dükü III. Augustus’un getirilmesi ve Fransa’nın desteklediği kral adayı Stanisław Leszczynski’nin (Loren Düklüğü verilerek) reddedilmesi sırasında Osmanlı devlet adamları Avusturya ve Rusya ile savaşa girmeyi düşünmüşlerdi. İran ile savaş bittikten sonra İran’da bulunan büyük Osmanlı ordusu kuzeye Kuban’a doğru sevk edilmişti. İstanbul’daki Fransız, İngiliz ve Hollanda elçileri Osmanlı vezirleri üzerinde girişimlerde bulunarak Osmanlıların Rusya ve Avusturya’ya karşı savaşmasını önerdiler. Bunlar arasında Fransız elçisi Villeneuve Markizi Osmanlılar üzerinde çok etkili oldu.
Rusya Osmanlı Devleti’nin himayesindeki Kırım hanının 1735 yılında Güney Rusta’ya yaptığı akınları savaşı başlatmak için bir bahane olarak buldu. O yüzden Kont Burkhard Christoph von Münnich’in komutasındaki Rus orduları 20 Mayıs 1736 tarihinde Kırım yarımadasına saldırıya geçti.
Avusturya, Osmanlı ordusuna yenik düştüğü için barış istemişti. 18 Eylül 1739 tarihinde Osmanlılarla Avusturya arasında Belgrad Antlaşması imzalandı. Avusturya 1718’de Pasarofça Antlaşması ile eline geçirmiş olduğu Sırbistan, Blegrad, Eflak’ın bazı kısımlarını ve Bosna’da bir sınır bölgesini, Banat bölgesi hariç, geri verdi. Rusya da tek başına kaldığı ve İsveç’ten bir saldırı da beklediği için barışa razı oldu ve 3 Ekim 1739’da Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Niş’te yapılan müzakerelerden sonra Niş Barış Antlaşması imzalandı.
Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı (1735-1739) sonucunda mütecaviz ve Osmanlı Devleti’nden toprak koparmak azmiyle savaşa giren iki düşman ülke karşısında Osmanlı Devleti, Avusturyalılara karşı büyük galibiyetler kazanarak Belgrad ve Tuna Kalelerini ellerine geçirip yine doğal Tuna boyu sınırına erişmiş; Ruslara karşı önce Kırım’ın talan edilmesi ve bir sıra kalelerinin Ruslar eline geçmesi ile gayet zararlı sonuçlar almakla beraber sonunda Rusların Karadeniz’de kendilerine bir yer elde etme amaçlarına ulaşmasını önlemiştir.
