Fazıl Ahmet Paşa Medresesi

Fazıl Ahmet Paşa Medresesi ilçe merkezinde, Fazıl Ahmed Paşa Mahallesinde bulunmaktadır. Bulunduğu mahalleye adını veren yapının inşa kitabesi yoktur. Abdizade Hüseyin Hüsameddin, medresenin, Fazıl Ahmed Paşa tarafından yapıldığını belirtir. Paşa’nın sadarette bulunduğu 1661-1676 yıllarını inşa tarihi olarak kabul etmek mümkündür.

Medresenin 1943 depremini hafif çatlaklarla atlattığı, orijinalde kurşunla kaplı çatının kurşunlarının sökülerek önce kiremitle , ardından 1974’deki onarımda bakırla kaplandığı bilinmektedir. Yapı 1964 yılından beri, İlçe Halk Kütüphanesi olarak kullanılmaktadır. Yeni fonksiyonunu ifa ederken yapıya zarar verilmemiştir. 2010 yılı civarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan bir restorasyonla yapı elden geçirilmiştir. Bu sırada avluyu çeviren revaklara yeni bir camekan çekilmiştir.

Kuzeyden güneye doğru hafifçe alçalan meyilli bir alanda kurulan yapının kuzey cephesi sokağa, diğer cepheleri duvarlarla çevrili avluya açılmaktadır. Tipik açık avlulu medrese semasında inşa edilen yapı dört yanı revaklarla çevrili dikine dikdörtgen şekildeki şadırvanlı bir avlu, avlunun kuzey ve güneyinde karşılıklı, altışardan on iki hücre ve doğuda ana bünyeden dışa taşırılan büyükçe bir dershane-mescitten oluşmaktadır. Dershane, hücreler ve revakların hücrelerin önüne gelen kuzey ve güney kolları kubbe, revakın doğu ve batı kollarının ortalarda tekne tonoz, yanlarda oval kubbeler görülmektedir.

Yapının dış cephesinin tamamında, avluya bakan iç kesimlerde ise; kapı, pencere, dolap ve ocak nişi çevreliklerinde muntazam kesme taş işçilik görülür. Dershane ve hücrelerin içi ve avluya bakan yüzeyler sıvayla kaplıdır. Ocak bacalarında tığla kullanılmıştır. Doğu-batı doğrultusunda uzanan 37.60×30.10 m boyutlarındaki yapının girişi, batıdadır. Batı cephenin ortasında ana kapı, bunun solunda ise küçük bir başka bir kapı yer alır. Doğu ve güney cephesinde dikdörtgen açıklıklı pencerelerden başka hareketli bir unsur görülmez. Pencere açılmayan kuzey cephe sağıdır. Tüm cephelerde duvarlar, profilli kesme taş kornişle son bulur.

Dershanenin cephe düzeninde biraz daha fazla özen gözlenmektedir. Dikdörtgen açıklıklı alt pencerelerin üzerinde, sivri kemer içerisine alınmış, içleri sade alınlıklar görülür. Kuzeyde içe bakan iki dolap nişi sebebiyle, bu cephede alt katta pencere açılmamıştır. Dershanenin kuzey, güney ve doğu cephelerinde duvar ortasında, ajurlu alçı şebekeli sivri kemerli, birer ince uzun üst pencere açılmıştır. Bu pencerelerin kemer kilit taşlarında birer rozet kabartılmıştır. Medresenin dış cephelere bakan alt pencerelerinin tamamı, lokmalı demir şebekelerle muhafaza altına alınmıştır. Yapının cephelerinde geçirdiği depremlere rağmen, ciddi bir bozulma görülmemektedir.

Dershaneyi, tromplarla geçilen, yüksek sekizgen kasnaklı bir kubbe örtmektedir. Diğer birimlerin üzerinin örten kubbe ve tonozlar hemen hemen aynı hizadayken, bu onların iki katına yakın bir büyüklükte ve yükseklikte tutularak vurgulanmıştır. İçteki tromp geçişlerin, hafifçe dışa yansıtıldıkları dikkat çeker.