Bilge Kül Kadır Han

Bilge Kül Kadir Han, Karahanlı Devleti’nin kurucusudur.

840’ta Ötüken’deki Uygur Devleti’nin yıkılmasının ardından Uygur hükümdar ailesinden başbuğların idaresinde bulunan Yağmalar Kâşgar’a gelmiş ve bazı yerleri Karluklar’dan alarak bölgeye hâkim olmuşlar, daha sonra hâkimiyet sahalarını genişletip Çû ve İli vadilerini de ele geçirmişlerdir. Çû vadisindeki Balasagun ilk fetihlerin arkasından Kâşgar’la birlikte devletin önemli merkezlerinden biri olmuştur. 521’de (1127) yazılan müellifi meçhul Mücmelü’t-tevârîḫ ve’l-ḳıṣaṣ’ta Yağmalar’ın başındaki hükümdarların “Buğra Han”, Çiğiller’in hükümdarının da “Tekin” (Tegin) unvanını kullandıklarının belirtilmesi, Ḥudûdü’l-ʿâlem’de de Yağmalar’ın Uygurlar’ın bir kolu olarak gösterilmesi ve Kâşgar ile Artuç’un o dönemde Yağmalar’ın elinde olduğunun bildirilmesi, 1105’te Karahanlı sarayından Abbâsî Halifesi Müstazhir-Billâh’a elçi olarak gönderilen Ebü’l-Mecd Mahmûd b. Abdülcelîl’in Satuk Buğra Han’ın Artuçlu olduğunu söylemesi  Yağmalar’ın Karahanlılar’ın kurucusu olduğunu gösteren kuvvetli delillerdir.

Kaynak: İslâm Ansiklopedisi