Ebü’l Hasan Harakani Türbesi
Ebü’l Hasan Harakani Türbesi , Kars ili, Merkez Kaleiçi Mahallesi, Ozanlar Sokak’ta yer alan bugünkü Evliya Camiî külliyesi içerisindeki Ebû’l Hasan Harakâni Türbesi şehit olduğu 1033 yılından 31 yıl sonra Kars’ın Alpaslan tarafından fethedilmesi sırasında yapılmıştır. Yüzyıllar içerisinde türbe bazı değişikliklerle günümüze kadar ulaşmıştır. 1998 yılına kadar Evliya Camiî bahçesinde tüf taşından basit örgü sistemi ile yapılan dörtgen bir yapı içerisinde bulunan türbe, bu tarihte Evliya Cami’nin restorasyonu sırasında basit yapılı duvarlar kaldırılarak evliyanın sandukası ahşap çerçeve içerisine alınmış ve kabrinin bulunduğu alana kubbeli bir şadırvan yapılmıştır.
Ebü’l Hasan Harakani Türbesi’nin giriş kapısında bulunan 1617 tarihli Osmanlıca kitabede kubbeli şadırvanın giriş kapısına orijinal hali ile yerleştirilmiştir. Bu kitabe Mehmet DERVİŞ Paşa tarafından 1617 tarihinde yaptırılmış olup, Osmanlıca “Hak nasip etti yapıldı merkad-i nev gülzar. Ebul Hasan Harakan Şeyhi yattuğu bu yerdir” anlamındadır. Evliya camii külliyesindeki kubbeli şadırvanın içerisinde Ebû’l Hasan Harakâni’ye ait türbenin etrafında 21 adet mezar daha bulunmaktadır. Bu mezarlardan birisi 1767 yılında Kars Beylerbeyi Kethüda Mehmet Paşaya ait Kars’taki tek kavuklu mezardır. Diğer bir mezar ise 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı sonrası Kars’ın 40 yıllık Rus işgali sırasında şehirdeki Ermeni ve Rus baskılarına karşı Türk ahaliyi eğiterek Kars’tan göç etmelerini önleyerek şehrin Türk nüfusunu korumak için mücadele veren Evliya Camisi’nin o tarihteki imamı Hafız Kurban Efendi’ye ait mezardır.
Ebû’l Hasan Harakâni türbesi ve Evliya Cami Külliyesi Vakıflar Genel Müdürlüğünün mülkiyetinde olup, Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıkların Koruma Bölge Kurulu’nun 09.05.1990 tarih ve 227 sayılı kararı ile tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Türbenin giriş kapısındaki 1854 tarihli Osmanlıca kitabede; Hak nasib itdi de yapıldı Merkad-i nev gül’zâr Bû’l-Hasen Khrkanî Şeyh’ün yatduğıdur bu mezâr. Ol Muhammed-Dervîş itdi bu makamı böyle hoş Evliyânun aşkına olsun fedâ cânlar hezâr. Her Murâd hâsıl olur sıdk-ile bunda ey dede Her kim ihsân eyliye bulunur derdine izâr. İncidenler bu makamı incidiser o Hakkı Çün “ihâninü ihânu’l-Lah” Kelâmunda yazar. Târih ün-Nebî-i birden Yûsuf Mollâ dedi Bâş ed în-sâl sitte vü ‘ışrîn hezâr (1617 )
